(*Άρθρο από το όχι μακρινό 2017)
Ο «μονόδρομος» του εμπορευματοποιημένου ποδοσφαίρου οδήγησε σε αδιέξοδα. Υπάρχει άλλος δρόμος. Χρειάζεται η δημιουργία κινήματος που θα τον επιβάλει
Οι εξελίξεις στο χώρο του επαγγελματικού ποδοσφαίρου το τελευταίο διάστημα επιβεβαιώνουν για μια ακόμα φορά τη θέση του ΚΚΕ. Το ποδόσφαιρο της αγοράς βρωμάει και ζέχνει από όλες τις πλευρές. Στο καπιταλιστικό σύστημα το επαγγελματικό ποδόσφαιρο έχει μετατραπεί σε θέαμα με λίγους πρωταγωνιστές και πολλούς θεατές, καταδικάζοντας οτιδήποτε είναι «άχρηστο» - και είναι «άχρηστο» οτιδήποτε δεν αποφέρει κέρδη. Είναι όμως έτσι; Αυτό είναι το άθλημα που αγαπάμε; Και τελικά ποιον εξυπηρετεί ο «μονόδρομος»;
Με την καθιέρωση του επαγγελματικού μοντέλου το 1979, το ποδόσφαιρο μετατράπηκε από παιχνίδι των πολλών σε μπίζνες των λίγων. Παίζεται όχι για να κερδίσει ο καλύτερος, αλλά οι οικονομικά ισχυρότεροι που το εκμεταλλεύονται σαν μια από τις πιο κερδοφόρες επιχειρήσεις τους. Κερδοφόρα όχι μόνο οικονομικά αλλά και πολιτικά.
Το ερασιτεχνικό κομμάτι του παραγκωνίστηκε. Υπάρχει κυρίως χάρη στο μεράκι κάποιων, ή στις περισσότερες περιπτώσεις μπλέκεται στα δίχτυα μικρότερων επιχειρηματιών, στην ουσία του βρίσκεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, παραπεταμένο από τους «υπεύθυνους». Οπως το ΠΑΣΟΚ και η ΝΔ παλιότερα, έτσι και η σημερινή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ δεν βρίσκει τους αναγκαίους πόρους. Της περισσεύουν όμως για διάφορες παροχές και αλλεπάλληλα χαρίσματα στους επιχειρηματίες - ιδιοκτήτες των ΠΑΕ. Πολλοί απ' αυτούς χρωστάνε εκατομμύρια στο Δημόσιο, άλλοι μπήκαν φυλακή και βγήκαν, άλλοι με εφαλτήριο την ιδιοκτησία της ΠΑΕ και με μοχλό πίεσης την ιστορία και τους φιλάθλους - πελάτες της ομάδας έχουν ανοίξει ή επεκτείνει τις μπίζνες τους. Δουλειές μέσα από το Δημόσιο για κατασκευαστικά έργα, για «θαλασσοδάνεια», για προμήθειες, φοροαπαλλαγές, χάρισμα γήπεδα (π.χ. ΠΑΕ ΟΣΦΠ, ΑΕΛ, ΑΕΚ κ.ά.), τεράστια διαφημιστικά έσοδα από τη μετάδοση των αγώνων κ.λπ. Κέρδη με τη σέσουλα δηλαδή, που τα πληρώνουμε όλοι εμείς. Δεν πρόκειται επομένως για «λάθος» και «κακή εκτίμηση». Αποτελεί συνειδητή στρατηγική επιλογή όλων των κυβερνήσεων αυτή η πολιτική, για να στηριχτεί το σύστημα. Αυτές ψηφίζουν τους νόμους για να στηθεί όλο αυτό το εποικοδόμημα, που η γνωστή «παράγκα» ωχριά μπροστά του. Γιατί αυτό το στήσιμο γίνεται επισήμως και με την κάλυψη των νόμων.
Ποδόσφαιρο με άλλες αξίες και αρχές
Το ποδόσφαιρο πρέπει να βρίσκεται στον αντίποδα της πραγματικότητας που περιγράφηκε παραπάνω. Γιατί πρέπει να μαθαίνει τη νεολαία να είναι η ίδια πρωταγωνιστής στους αθλητικούς χώρους και όχι θεατής - καταναλωτής ενός κερδοφόρου θεάματος. Με άλλες αξίες και αρχές.
Το ΚΚΕ πιστεύει ότι ο αθλητισμός και το ποδόσφαιρο είναι κοινωνικό αγαθό. Το κράτος οφείλει να εξασφαλίζει όλες τις προϋποθέσεις για μια ουσιαστική δραστηριότητα του αθλητικού σωματείου. Να καλύπτονται τα έξοδά του με θεσμοθετημένο κονδύλι από τον κρατικό προϋπολογισμό, να μειωθούν στο ελάχιστο οι δεσμοί με τους χορηγούς.
Δεν χωράνε ιδιώτες και μεγαλοσυμφέροντα σε αυτό. Πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα στη νεολαία και στην κοινωνία ολόκληρη να αθληθεί, και έχει τεράστια ευθύνη το κράτος να διαμορφώσει τα δεδομένα γι' αυτόν το σκοπό. Αντ' αυτού, κυβέρνηση και παράγοντες αναγκάζουν το ερασιτεχνικό σωματείο να γίνεται ένας μικρός «κλώνος» του εμπορευματοποιημένου οικοδομήματος. Οι πενιχρές επιχορηγήσεις, όποτε δίνονται, δεν επαρκούν ούτε για τα έξοδα της χρονιάς. Πόσο μάλλον για έναν προγραμματισμό σε βάθος χρόνου. Το σωματείο λοιπόν εξωθείται να αναζητήσει τον τοπικό παράγοντα που θα γίνει ο χορηγός, με αντάλλαγμα να γίνει το «αφεντικό» του συλλόγου. Θα διαπραγματευτεί με υποψήφιους βουλευτές, με δημάρχους κ.λπ. τον κοινωνικό χώρο των σωματείων, προς άγρα ψήφων και άλλων ανταλλαγμάτων. Επιβάλλει την ανταποδοτικότητα στους αθλούμενους, στις ακαδημίες κ.α. Να γιατί η απαξίωση και υποχρηματοδότηση του σωματειακού αθλητισμού δεν είναι τυχαία. Συντηρεί το σύστημα. Αφενός σπρώχνει από νωρίς στην επικρατούσα ιδεολογία και αφετέρου αναγκάζει τα παιδιά να εγκαταλείψουν τα γήπεδα. Η αγάπη όμως για το άθλημα παραμένει, και έτσι μεταφέρονται στην κερκίδα. Από ενεργοί αθλητές, δηλαδή, μετατρέπονται σε καταναλωτές - πελάτες. Αυξάνονται λοιπόν τα κέρδη των επιχειρηματιών. Μέσω των εκατομμυρίων «πιστών» που θα αγοράζουν το θέαμα, την αθλητική εφημερίδα, τα σύμβολα της ομάδας κ.λπ.
Ακριβώς επειδή το ποδόσφαιρο - επιχείρηση, ως αντανάκλαση του καπιταλιστικού εποικοδομήματος, πήρε αυτή την τροπή, δεν μπορεί να απαλλαγεί από τα αρνητικά χαρακτηριστικά του και μέσα σε αυτό ανακυκλώνονται όλες οι αντιθέσεις του συστήματος, όπως και μεταξύ των επιχειρηματιών. Αρα ουσιαστικά, για να μπει σε άλλο δρόμο το ποδόσφαιρο και να απαλλαγεί από τα αρνητικά χαρακτηριστικά του, θα πρέπει να πάψει να είναι εμπόρευμα. Και για να πάψει να είναι εμπόρευμα, απαιτείται άλλου είδους εξουσία.
Για το ΚΚΕ, βάθρο της ανάπτυξης της Φυσικής Αγωγής και του αθλητισμού είναι το ενιαίο 12χρονο σχολείο, όπου ακριβώς αναπτύσσονται και καλλιεργούνται οι φυσικές αρετές των παιδιών. Ετσι, θεωρούμε ότι δεν είναι σκοπός του αθλητικού σωματείου να καλύπτει μαζικά τις ανάγκες για άσκηση για το λαό και τη νεολαία, ανεξάρτητα από το πώς εξελίχθηκε ο θεσμός στην Ελλάδα (ιστορικά αποτελεί τον πιο κοντινό στο λαό αθλητικό φορέα). Σκοπός του είναι να αξιοποιήσει το ταλέντο μέσα από αγωνιστικές δραστηριότητες, σε συνεργασία με το σχολείο που θα το τροφοδοτεί.
Στη λογική μας δεν υπάρχουν ποδοσφαιρικές ανώνυμες εταιρείες (ΠΑΕ), παρά μόνο αθλητικά σωματεία. Εμείς διατυπώνουμε την άποψη ότι αυτές θα πρέπει να διαλυθούν και στο ελληνικό πρωτάθλημα να συμμετέχουν στις πρώτες κατηγορίες ή στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις με τμήματα ποδοσφαιριστών, που θα αποσπώνται από την οργανωμένη με κοινωνικό τρόπο και κεντρικό σχεδιασμό εργασία, με ειδικές αθλητικές άδειες για τις υποχρεώσεις τους, και μετά το πέρας αυτών θα επιστρέφουν στην εργασία τους. Σ' αυτό το μοντέλο που προτείνει το ΚΚΕ δεν έχουν θέση οι ακριβοπληρωμένες μεταγραφές, τα μπόνους και τα πριμ, το στοίχημα και τα στημένα. Αλλά οι αξίες του ευ αγωνίζεσθαι, της άμιλλας, της αλληλεγγύης, της διά βίου άσκησης για υγιεινή ζωή κ.λπ.
Απάντηση ένα ισχυρό μέτωπο κατά της εμπορευματοποίησης
Το ΚΚΕ δεν μπαίνει στη λογική του διαχωρισμού, που λένε πολλοί, του «επαγγελματικού» ποδοσφαίρου με το «ερασιτεχνικό». Το ένα να προχωράει και παράλληλα να ενισχύεται και το άλλο. Δεν γίνεται αυτό. Αν γινόταν, θα το είχαν κάνει και οι ίδιοι. Δεν γίνεται στην Ελλάδα και δε γίνεται πουθενά. Γιατί μια πολιτική δεν μπορεί να έχει δύο ψυχές εντελώς αντίθετες. Η θα αγωνιστείς υπέρ της ενίσχυσης του σωματειακού αθλητισμού, ή θα υποταχθείς στη λογική των ΠΑΕ και οι συνέπειες θα είναι πολύ μεγάλες.
Είναι ανάγκη να υπάρξει ένα μεγάλο κίνημα σε αυτήν την κατεύθυνση από τους ανθρώπους του αθλητισμού, την εργατική τάξη και τα λαϊκά στρώματα. Πρέπει το μέτωπο κατά της εμπορευματοποίησης να γίνει ισχυρό. Δεν γίνεται τίποτα χωρίς να παλέψουμε. Απαιτείται όμως ενίσχυση και συμπόρευση με το ΚΚΕ, για την οικοδόμηση της Κοινωνικής Συμμαχίας, με γραμμή ρήξης ενάντια στα συμφέροντα των μονοπωλίων και παράλληλα διεκδίκηση για το καθολικό δικαίωμα του λαού στη Φυσική Αγωγή και τον αθλητισμό, με προοπτική γενικότερες αλλαγές στο επίπεδο της εξουσίας και της οικονομίας, όπου και ο αθλητισμός, οργανωμένος σε κεντρική βάση και σχεδιασμένος να εξυπηρετεί τις όλο και αυξανόμενες λαϊκές ανάγκες, θα αποτελεί πραγματικό δικαίωμα, στην πράξη, και όχι ευκαιρία.
Διεκδικήσεις που χρειάζεται να προταχθούν
-- Η αύξηση των τακτικών επιχορηγήσεων των αθλητικών ομοσπονδιών, με βάση τις πραγματικές ανάγκες για την ανάπτυξη του κάθε αθλήματος. Κατάργηση της κατηγοριοποίησης που προωθεί η Γενική Γραμματεία Αθλητισμού (ΓΓΑ).
-- Σύγχρονες, δημόσιες, ανοιχτές και δωρεάν σε όλους τους αθλούμενους αθλητικές εγκαταστάσεις. Αύξηση των επιχορηγήσεων για τα Εθνικά Αθλητικά Κέντρα (ΕΑΚ), με μαζικούς μόνιμους διορισμούς που θα καλύπτουν τις σύγχρονες ανάγκες συντήρησης και λειτουργίας.
-- Η αύξηση των τακτικών επιχορηγήσεων των αθλητικών σωματείων, με τη σταθερή και άμεση καταβολή της κάθε έτος. Αμεση τακτοποίηση των οικονομικών εκκρεμοτήτων από παρελθόντα έτη, με ευθύνη της ΓΓΑ.
-- Η κατάργηση κάθε επιχειρηματικής δράσης στον αθλητισμό. Κατάργηση του «επαγγελματικού» αθλητισμού (ΠΑΕ - ΚΑΕ), που βασίζεται στις επιχειρηματικές δράσεις.
-- Ιδιαίτερο βάρος να δοθεί: α) Στην υγεία των μαθητών - αθλητών. Με ευθύνη του κράτους να παρέχονται δωρεάν προληπτικές και εξειδικευμένες εξετάσεις ανά 3μηνο για όλους τους αθλούμενους. β) Στην εξασφάλιση της παρουσίας αθλίατρου σε όλες τις δραστηριότητες - αγώνες, χωρίς την επιβάρυνση των αθλητικών σωματείων.
-- Η συμμετοχή όλων στα αθλητικά σωματεία να είναι ελεύθερη, η συνδρομή των μελών συμβολική και η προπόνηση δωρεάν. Να στηριχτούν τα παιδιά των ανέργων και να μην υπάρχουν αποκλεισμοί από την άθληση, λόγω αδυναμίας κάλυψης εξόδων.
Του
Πέτρου ΚΡΙΚΗ*
*Ο Πέτρος Κρίκης είναι μέλος του Τμήματος Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού της ΚΕ του ΚΚΕ
