Η διευθέτηση του χρόνου εργασίας επανέρχεται στην επικαιρότητα με το κυβερνητικό σχέδιο νόμου που έχει δοθεί στη δημοσιότητα για την «οργάνωση του χρόνου εργασίας των γιατρών».
Σκοπός της διευθέτησης είναι να αυξάνει την εκμετάλλευση και το απλήρωτο μέρος της εργασίας, σε όλους τους κλάδους και τους τομείς της οικονομίας (βιομηχανία, μεταφορές, τουρισμός ή υπηρεσίες Υγείας), για να μην επιβαρύνονται οι εργοδότες - επιχειρηματίες ή το αστικό κράτος - με προσλήψεις ή με αποζημίωση υπερωριών.
Μιλώντας από τη σκοπιά των λαϊκών αναγκών, με τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας επιδεινώνονται ο ελεύθερος χρόνος, η ξεκούραση, η ίδια η κοινωνική ζωή, οι όροι δουλειάς και η υγεία των εργαζομένων, για να διασφαλίζονται η ανταγωνιστικότητα και η κερδοφορία των επιχειρήσεων.
Με τον ίδιο προσανατολισμό αξιοποιούνται και οι ελαστικές σχέσεις εργασίας, η ενοικίαση εργαζομένων από δουλεμπορικά γραφεία, οι συμβάσεις ορισμένου χρόνου - ολίγων ημερών ή ακόμα και 24 ωρών, ή οι συμβάσεις με Δελτίο Παροχής Υπηρεσιών.
Από τη διάλυση του σταθερού ημερήσιου χρόνου εργασίας προκύπτουν σοβαρές δυσκολίες στη μεθοδολογία για την ολοκληρωμένη εκτίμηση, πρόληψη και αντιμετώπιση του επαγγελματικού κινδύνου.
Ενδεικτικά, η αστάθεια στο ωράριο εργασίας συνδέεται με τη δυσκολία εφαρμογής των οριακών τιμών έκθεσης που έχουν διαμορφωθεί με άξονα το σταθερό ημερήσιο χρόνο 8ωρης εργασίας και όχι με τη λογική του μέσου εβδομαδιαίου χρόνου, υπολογισμένου σε βάθος 4μήνου... Οι βλάβες στην υγεία από την επαγγελματική έκθεση δεν αντισταθμίζονται με τον περιορισμό της μετά από βδομάδες ή μήνες.
Η καπιταλιστική βαρβαρότητα τσακίζει την υγεία των εργαζομένων
Από τη σκοπιά του κεφαλαίου, η υγεία προσεγγίζεται ως «η απουσία ασθένειας ή αναπηρίας». Από τη σκοπιά των συμφερόντων της εργατικής τάξης, προσεγγίζουμε την υγεία ως την κατάσταση πλήρους σωματικής, πνευματικής, ψυχικής και κοινωνικής ευεξίας του ανθρώπου, ως τη συνολική κατάσταση ισορροπίας του ανθρώπου με τη φύση και την κοινωνία, που να του επιτρέπει όχι μόνο να εργάζεται, αλλά να συμμετέχει δημιουργικά στην οικογενειακή του ζωή, στην κοινωνική και πολιτική δραστηριότητα, στον πολιτισμό, στην ψυχαγωγία.
Το ωράριο, ο χρόνος εργασίας αποτελεί σημαντικό παράγοντα, που επηρεάζει την κοινωνική ευεξία και ισορροπία. Οι συνεχόμενες εφημερίες, οι εναλλασσόμενες βάρδιες, το μη σταθερό ωράριο, η διευθέτηση του χρόνου εργασίας, ο περιορισμένος ελεύθερος χρόνος, δυσχεραίνουν την ομαλή κοινωνική και οικογενειακή ζωή του εργαζόμενου.
Συνέπειες από τη νυχτερινή εργασία και τα κυλιόμενα ωράρια
Ιδιαίτερα όταν αναφερόμαστε σε νυχτερινή εργασία, βασικός γνώμονας είναι η αρχή της προσαρμογής των ωραρίων εργασίας στους «κιρκάδιους ρυθμούς» του ανθρώπου, δηλαδή στο λεγόμενο «βιολογικό ρολόι». Αρκετές μελέτες συσχετίζουν τη διαταραχή των κιρκάδιων ρυθμών από τα εναλλασσόμενα ωράρια και τη νυχτερινή εργασία με τον καρκίνο, κύρια του μαστού και του προστάτη.
Το IARC (Διεθνής Οργανισμός για την Ερευνα για τον Καρκίνο) έχει κατατάξει τα κυλιόμενα ωράρια που διαταράσσουν τους κιρκάδιους ρυθμούς στην κατηγορία των πιθανών καρκινογόνων για τον άνθρωπο, μαζί με ουσίες όπως ο μόλυβδος, ορισμένοι χλωριωμένοι υδρογονάνθρακες κ.ά.
Επιπλέον, οι διαταραχές των κιρκάδιων ρυθμών έχουν συσχετιστεί με πρόωρους τοκετούς, ελλιποβαρή νεογνά, αλλά και με αυξημένη συχνότητα πεπτικού έλκους, στεφανιαίας νόσου, μεταβολικών διαταραχών, διαταραχών της έμμηνου ρήσεως, διαταραχών στον ύπνο κ.λπ.
Τα μη σταθερά ωράρια και η υπερωριακή εργασία προκαλούν κόπωση τόσο περιορίζοντας τα διαστήματα ανάπαυσης μεταξύ των διαδοχικών βαρδιών όσο και ως επακόλουθο του επαγγελματικού στρες και από αυτήν την άποψη συνδέονται με το σύνδρομο επαγγελματικής εξουθένωσης των εργαζομένων, το γνωστό «burn out».
Παράλληλα, συνδέονται με αυξημένους δείκτες εργατικών ατυχημάτων. Στη βραδινή βάρδια συμβαίνουν περισσότερα και σοβαρότερα εργατικά ατυχήματα, ενώ αντίστοιχα αυξάνεται ο κίνδυνος εργατικού ατυχήματος κατά 13% στις 10ωρες βάρδιες και κατά 28% στις 12ωρες βάρδιες.
Επιπτώσεις από την υπερωριακή εργασία
Σοβαρές είναι και οι επιπτώσεις στους εργαζόμενους από την υπερωριακή εργασία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Ιαπωνία, μια από τις επαγγελματικές νόσους που αναγνωρίζονται είναι το «σύνδρομο Karoshi», το οποίο περιλαμβάνει τους θανάτους ή τη σοβαρή αναπηρία από καρδιαγγειακά αίτια που σχετίζονται με τις πολλές ώρες εργασίας.
Μελέτες έχουν αναδείξει αύξηση της θνησιμότητας στους εργαζόμενους που εργάζονταν υπερωριακά πάνω από 5 ώρες τη βδομάδα, τους εργαζόμενους με μερική απασχόληση και τους εργαζόμενους με επιπρόσθετη εργασία.
Ακόμα και αυτή η λεγόμενη «ρήτρα opt out» από μόνη της συνδέεται με την επιβάρυνση της υγείας. Σ' ένα περιβάλλον όπου οι ειδικευόμενοι - κατά κύριο λόγο - αλλά και οι επικουρικοί και άλλοι γιατροί - κύρια με ελαστικές σχέσεις εργασίας - βιώνουν την «εργοδοτική» τρομοκρατία από διευθυντές, η «ρήτρα opt out» και η «εθελοντική» παράταση της εργάσιμης βδομάδας μέχρι τις 60 ώρες κατά μέσο όρο λειτουργεί ως «νόμιμα προβλεπόμενο» μέσο αύξησης αυτής της εργοδοτικής - διευθυντικής ασυδοσίας.
Το εργασιακό στρες και η εξουθένωση των εργαζομένων, μέχρι και η εξώθηση σε παραίτηση και το σύνδρομο Mobbing (ηθική παρενόχληση), αποτελούν πλευρές αυτής της ασυδοσίας που προωθείται από το ευρωενωσιακό «κεκτημένο», με την κυβέρνηση της «πρώτη φορά αριστεράς»...
Σημαντικές είναι οι επιπτώσεις και στους ασθενείς από τη διευθέτηση του χρόνου εργασίας των γιατρών. Προκύπτουν προφανή ζητήματα που σχετίζονται με το λεγόμενο «ιατρικό λάθος», ορολογία που αντικειμενικά συγκαλύπτει τον πραγματικό υπεύθυνο της κούρασης και της επαγγελματικής εξουθένωσης του επιστήμονα. Προκύπτουν όμως και πλευρές που συνδέονται με την εκπαίδευση (ειδικευόμενων και όχι μόνο), αλλά και την ίδια τη λειτουργία των ιατρικών τμημάτων.
Πρόκειται για δυσκολίες που απορρέουν και από τη μη συστηματική παρακολούθηση των ασθενών από τον θεράποντα (στο πλαίσιο της συλλογικής δουλειάς), αλλά και από τη μη συστηματική παρακολούθηση συλλογικών επιστημονικών δραστηριοτήτων, όπως η πρωινή ενημέρωση, η παρουσίαση περιστατικών κ.λπ. από τους γιατρούς που, ελέω διευθέτησης, θα δουλεύουν 12ωρα απόγευμα ή βράδυ και σε κάθε περίπτωση χωρίς σταθερό ημερήσιο χρόνο εργασίας.
Να στοχεύσουμε με την πάλη μας τον πραγματικό αντίπαλο
Εμπειροι και οπλισμένοι με το δίκιο των αιτημάτων μας και σε συμμαχία με τους ασθενείς μας, τους εργαζόμενους, τη λαϊκή οικογένεια, μπορούμε από καλύτερες θέσεις να διεκδικήσουμε να διασφαλιστεί ο σταθερός ημερήσιος χρόνος εργασίας. Να απαιτήσουμε συνολικότερα μέτρα που να προστατεύουν την υγεία από τον επαγγελματικό κίνδυνο.
Δεν μπορεί, για παράδειγμα, σήμερα να μην αντιμετωπίζουμε ως απολύτως ρεαλιστική και αναγκαία την προστασία της μητρότητας από τη νυχτερινή εργασία. Δεν μπορεί ν' ανεχόμαστε να δουλεύουν οι εργαζόμενοι μέχρι και 67 ετών, αντίθετα πρέπει να απαιτούμε τη μείωση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης.
Σήμερα, με την ύπαρξη ενός πολυάριθμου και εκπαιδευμένου εργατικού δυναμικού και επιστημόνων όλων των κλάδων, σε συνδυασμό με τις δυνατότητες που παρέχει η πρόοδος της τεχνολογίας και της παραγωγικότητας, είναι ώριμο και αναγκαίο να καθιερωθεί λιγότερος και σταθερός χρόνος εργασίας και ταυτόχρονα να ικανοποιούνται σε μεγάλο βαθμό οι σύγχρονες λαϊκές ανάγκες.
Αυτό σημαίνει, όμως, να φύγουν από τη μέση όλα αυτά που εμποδίζουν την αξιοποίηση προς όφελος του λαού των σημερινών σύγχρονων δυνατοτήτων.
Γι' αυτό η πάλη του εργατικού - λαϊκού κινήματος για την απόκρουση των αντιλαϊκών μέτρων κυβέρνησης - ΕΕ - ΔΝΤ και την ανάκτηση των απωλειών πρέπει να εντάσσεται στον αγώνα για βαθύτερες αλλαγές στο κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο. Για μια ανάπτυξη που θα σχεδιάζεται και θα ελέγχεται από την εργατική εξουσία, με κριτήριο την αναβάθμιση συνολικά της ζωής του λαού, σε ό,τι αφορά τη διατροφή, την κατοικία, το περιβάλλον, τις συνθήκες δουλειάς, τη μόρφωση, την Υγεία, την Πρόνοια.
Για να εργάζεται, για να ζει και να απολαμβάνει τις κατακτήσεις και τον πλούτο που ο ίδιος δημιουργεί και όχι να «ζει» για να δουλεύει και να καρπώνονται τον κόπο του οι καπιταλιστές.
Του
Χρήστου ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ*
*Ο Χρ. Παπάζογλου είναι Γιατρός Εργασίας, μέλος του Τμήματος Υγείας - Πρόνοιας της ΚΕ του ΚΚΕ
Χρήστου ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ*
*Ο Χρ. Παπάζογλου είναι Γιατρός Εργασίας, μέλος του Τμήματος Υγείας - Πρόνοιας της ΚΕ του ΚΚΕ
